Łowoce i gymizy

Lato to nojlepszy cas, coby napisać ło łowocach i gymizach, bo teroz momy ich nojwiyncy. Na straganach, czyli na sztandach (tam nojlepi), abo we sklepach dostaniecie i te nasze, i cudze. Ale teroz lepi kupuwać te nasze, bo to ich cas.

Data: 09.08.2024
Autor: Tomasz Nowak

A juz blank nojlepi zebrać ze swojigo łogródka, jak fto mo. Cudze to i bez zima we markecie treficie. Ino dowejcie pozór, coby niy wyglondały za fajnie, bo bydom naszpricuwane chymiom.

Łowoce to oczywiście owoce. Po naszymu godo sie na nie tak: jabłka to jabonka albo ponka, porzeczki to porzecki, truskawki to podzimki, jagody to borówki, a na śliwki godomy flaumy. Jest i bania. Tako zielono to arbuz, a ło inkszy bani napisa niyskorzi. A zaś dziady to jeżyny. Ło wieprzkach juz zech pora razy pisoł, ale musa i ło nich spomnieć, bo na Ślonsku downi rosły wele kożdy chałpy i na kożdym działku (ogródku działkowym).

Wieprzki to agrest, ale mówiąc o nich trzeba uważać na kontekst zdania, to tak samo mówi się na... świnie. Po jakymu? Mie sie zdo, co skiz tego, co agrest jest podany na wieprzka: ruby i pokryty małymi cicikami. No a jedyn łogonek to może być ryjek, a drugi łogonek, to... tyn łogonek na zadku. Ino niy pokryncony jak u wieprzka.

A co z niy naszymi łowocami? Pomarańcze to apluziny, cytryny to citrołny, a zaś na morele godajom aprikołzy. Niy słyszoł zech, coby ftoś dowoł jakeś nasze miana na inksze łowoce znane łod downa: ananasy, brzoskwinie, kiwi, abo banany. Tych nowych, ftore skludzajom sam dopiyro pora lot: lichi, pomelo, abo inkszo marakuja, tyz jesce żodyn niy nazwoł.

Na tych samych sztandach dostaniecie gymizy, a więc warzywa. Jak zech pisoł, zielona bania to arbuz, a sama bania, to dynia. Jak poprosicie sprzedowacka ło oberiba, to dostaniecie kalarepę, a jak ło tomaty, to pomidory. Łogórek to ogórek, fandzole godo sie na fasolę, a sznitbołny na fasolke szparagową. Buraki to ćwikła, sznitloch to szczypiorek, a jak warzicie kalafior, to warzicie blomkol. Zielony blomkol godo sie na brokuł, a zaś radiski to mocie rzodkiewki. I jak juz ło nich godomy, to rod bych zjod tako radiska, jak za bajtla: na dole bioło, a na wiyrchu cerwono. I jak sie jom jadło, to fest parzyło w jynzyk. Dziosioj radiski tak niy robiom.

Na brukselkę, bakłażany, szparagi, kapary, czy cukinię ekstra ślonskigo miana niy ma. Tak ja na kapustę, ale musicie wiedzieć, co łona może być bioło (biała) abo modro (czerwona, niebieska - ja, mocie recht, to ta ze ślonskigo łobiadu z tartymi kluzkami i roladom). Ale dzisioj lepi uwarzcie sie gymizynzupa, czyli zupę warzywną. Co wciepniecie do gorka, to niy mo aż takigo znacynio. Może być gynau to, co tam treficie we lodówce, bo i tak bydzie dobre. Smacznego!