Jak to jest z tym urlopem?

Zbliżają się wakacje i pewnie wielu z nas nie ma wciąż pewności, czy wniosek urlopowy zostanie zaakceptowany przez pracodawcę. Czy może nas trzymać w niepewności do ostatniej chwili albo cofnąć urlop? Komu przysługuje i w jakim wymiarze? U nas przeczytasz wszystko na ten temat.

Kto i kiedy ma prawo do urlopu i co zrobić, aby z niego skorzystać i spędzić wakacje bez stresu, w dodatku w takim terminie, jaki nam pasuje?  Urzędnicy z Państwowej Inspekcji Pracy tłumaczą, jakie mamy prawa i obowiązki.

– Prawo do urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi, czyli osobie świadczącej pracę na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę. Jego wymiar jest regulowany przez prawo, więc nie ma tutaj dowolności - tłumaczy Mateusz Rzemek rzecznik prasowy w Głównym Inspektoracie Pracy. Pracownikowi, w każdym roku pracy, przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Obowiązkiem pracodawcy jest udzielenie urlopu w roku, w którym pracownik nabył do niego prawo. Niewykorzystany urlop powinien być udzielony do 30 września następnego roku kalendarzowego. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu i ekwiwalentu, ani przenieść tego prawa na inną osobę. Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

 Nauka a wymiar urlopu

Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się ukończenie: zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – 3 lata, średniej  5 lat, średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat, średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata, szkoły policealnej – 6 lat, szkoły wyższej – 8 lat. 

 Okresy, które mają wpływ na wymiar urlopu wypoczynkowego, to m.in.: okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych, udokumentowane okresy zatrudnienia przebyte za granicą u pracodawcy zagranicznego, okres odbywania czynnej służby wojskowej, okres odbywania zawodowej służby wojskowej, okres, za który przysługuje odszkodowanie, w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślny lub umowy o pracę zawartej na czas określony z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy, określonych w odrębnych przepisach, okres urlopu wychowawczego, okres prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka.

Zasady udzielania urlopu

Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. W systemie podstawowym jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Jeżeli dobowa norma czasu pracy pracownika jest niższa niż 8 godzin, wówczas jeden dzień urlopu odpowiada tej niższej normie, np. 7 godzin 35 minut w służbie zdrowia lub 7 godzin dla pracownika z orzeczoną niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym bądź znacznym.

Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym. Zasady udzielania pierwszego urlopu mają zastosowanie tylko w roku kalendarzowym, w którym pracownik po raz pierwszy podjął pracę, bez względu na liczbę pracodawców. 

Wykorzystanie urlopu

 Ustalony termin wykorzystania urlopu wiąże obie strony stosunku pracy. Jego przesunięcie może nastąpić w dwóch przypadkach: na wniosek pracownika, umotywowany ważnymi przyczynami lub z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy oraz  jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy.

 Jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, powołania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe albo stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, na czas do 3 miesięcy, urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin późniejszy. 

 Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu.  Pokrywa on jednak koszty poniesione przez pracownika.

Urlop na żądanie

Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Urlop na żądanie może być wykorzystany jednorazowo lub w częściach. 4 dni urlopu na żądanie przysługują każdemu pracownikowi niezależnie od wymiaru i systemu czasu pracy. Łączny wymiar urlopu na żądanie wykorzystanego przez pracownika nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 4 dni, niezależnie od liczby pracodawców, z którymi pracownik pozostaje w danym roku w kolejnych stosunkach pracy.

W przypadku niewykorzystania przez pracownika przysługującego mu urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Pracodawca wypłaca go niezależnie od trybu ani przyczyny rozwiązania stosunku pracy.