Wariacje wokół herbu

Autorem rysunku, nawiązującego do herbu naszego miasta, jest Krzysztof Boruszewski. Z jednej strony – zamiast gwarka, uderzającego pyrlikiem w skałę galeny (przez wiele osób skała utożsamiana jest z bryłą węgla, a pyrlik nazywany kilofem), mamy tylko sam pyrlik. Poprzez grę skojarzeń można sobie dopowiedzieć: gwarek pewnie został zwolniony z pracy, wyemigrował, a kopalnia uległa likwidacji. Z drugiej strony zamiast połowy piastowskiego orła, widniejącego w herbie Bytomia – widzimy taśmę, jaką zazwyczaj odgradza się i znakuje miejsca zagrożenia. Do tego napis „Grozi zawaleniem”. To niewątpliwa aluzja do licznych katastrof budowlanych w naszym mieście – od dramatu w Karbiu, gdzie swoje domy w trybie nagłym musiało opuścić kilkaset osób do ostatnich zawaleń.

Trudno nie skojarzyć rysunku Boruszewskiego ze słynnym muralem, jaki w lipcu 2010 roku powstał na ścianie budynku w jednym z podwórek przy ul. Dworcowej. Przedstawiał śpiących na stoliku (zapewne pijanych), wytatuowanych mężczyzn, wokół których walały się puste butelki. W tle widniał herb Bytomia – został on jednak w sposób szczególny zmodyfikowany. Oto bowiem piastowski orzeł trzymał butelkę i coś z niej (piwo? wino?) popijał. Natomiast gwarek dzierżył w rękach nie pyrlik, ale palnik acetylenowy, jakim posługują  się współcześni „złomiarze”. W ten sposób anonimowy artysta skomentował współczesność Bytomia, który przez tzw. transformację ustrojową został poturbowany wyjątkowo ciężko. Zlikwidowano większość kopalń i huty, utracono dziesiątki tysięcy miejsc pracy w przemyśle ciężkim i firmach świadczących dla niego usługi. Pozostał problem szkód górniczych i wieloletnich katastrofalnych zniszczeń oraz zaniedbań w substancji materialnej miasta. 

W 2010 roku od samego muralu bardziej symptomatyczna okazała się reakcja miejskich urzędników na to dzieło. Po pierwsze – złożono doniesienie na policję, żądając ścigania autora jako sprawcy wandalizmu, chociaż mural stał się bez wątpienia jeden z najbardziej estetycznych elementów zaniedbanego przez dziesięciolecia podwórka. Następnym posunięciem urzędników było stwierdzenie, że mural narusza uchwałę Rady Miejskiej na temat herbu, flagi i hymnu Bytomia, ponieważ dopuszczono się nielegalnej ingerencji w prawem chronione symbole miasta. W rezultacie część grafiiti z karykaturę herbu zamalowano.

W ciągu trzech lat nie polepszył się stan zabudowy Bytomia. Jedną jednak można zauważyć pewną pozytywną zmianę. Urzędnicy – w porównaniu z poprzednią ekipą – stali się bardziej normalni. Dziś nikt nie grzmi, że rysunek Boruszewskiego stanowi naruszenie prawa, bo herb Bytomia chroniony jest przepisami zawartymi w uchwale rady miejskiej. W całej sytuacji jest jeszcze jeden zabawny akcent: rysunek Boruszewskiego opublikował na swoim blogu Piotr Koj. To za czasów jego prezydentury urzędnicy żądali ścigania autora muralu, twierdzili, że naruszył on prawo, a w końcu doprowadzili do zamalowania jego dzieła.