Artysta ze spalonego teatru

Mało kto zdaje sobie sprawę, że wśród największych pracodawców Bytomia znajduje się Opera Śląska – ma ona 270 etatów, a pracuje w niej jeszcze więcej osób, bo niektórzy soliści zatrudnieni są na pół, a nawet na ćwierć etatu. To w sumie tyle, ilu mieszkańców liczy niejedna wieś. Tadeusz Serafin orkiestrą Opery Śląskiej dyryguje od prawie 40 lat. To w tym teatrze przeszedł wszystkie szczeble awansu – od zaangażowanego „dorywczo” asystenta dyrygenta do dyrektora naczelnego i artystycznego. Przy okazji stał się rekordzistą – kadencja żadnego innego dyrektora bytomskiego teatru nie trwała tak długo. Obecnie żadnym innym teatrem operowym w Polsce nie kieruje dyrektor z dłuższym stażem. Jeśli chodzi zaś o teatry innego rodzaju – Serafin znajduje się w pierwszej trójce najdłużej urzędujących szefów. Wyprzedzają go tylko Maciej Englert z Teatru Współczesnego w Warszawie (dyrektor od 1981 roku) oraz kierujący od 1985 roku Teatrem Rozrywki w Chorzowie Dariusz Miłkowski. – Nigdy nie należałem do żadnej partii, chociaż mnie ciągnęli – mówi Tadeusz Serafin. W jakiś sensie „bezpartyjny” pozostaje do dziś. Na premierach Opery Śląskiej pojawiali się zawsze – jako przyjaciele teatru tak posłowie PO, jak PiS.

Kiedy w 1989 roku Tadeusz Serafin wygrywał konkurs na stanowisko dyrektora Opery Śląskiej – nie było pewne, jak długo utrzyma się na tym stanowisku. Teatrem wstrząsały perturbacje, także personalne – otworzyły się granice, muzycy „uciekali” na Zachód, gdzie dostawali nieporównywalnie większe pieniądze. – Pamiętam, że ostatni tenor, jaki był w zespole, wyjechał do Linzu śpiewać w chórze z możliwością obsady w rolach trzecioplanowych – wspomina Serafin. – A w Bytomiu mógł śpiewać partie pierwszoplanowe, ale w porównaniu z chórzystą w Austrii – za psie pieniądze.

Dziś  Serafin z dumą mówi, że udało mu się dokonać rekonstrukcji Opery Śląskiej – tak pod względem kadrowym, repertuarowym, jak i materialnym. Wyremontowano cały gmach z wyjątkiem serca teatru – sceny.  W 2000 roku pożar strawił dużą część Opery Śląskiej. Zostały tylko mury i fundamenty. Wydawało się to dramatem. Dzisiaj, z perspektywy czasu można wygłosić zdanie brzmiące jak herezja: Pożar wyszedł Operze Śląskiej na dobre. Dzięki niemu odbudowano salę koncertową, dziś noszącą imię Adama Didura, a nad nią wzniesiono nowoczesną salę baletową. – Po pożarze byliśmy zrozpaczeni – wspomina Serafin. – A wtedy Sławomir Pietras, wówczas dyrektor Teatru Wielkiego w Poznaniu powiedział mi: Bądź szczęśliwy. Spaliłeś się, ale dostaniesz pieniądze, bo w Polsce pieniądze przyznaje się tylko w obliczu narodowych nieszczęść.

Nie da się ukryć: Tadeusz Serafin ma artystycznego nosa. To za jego szefowania powstały tutaj wielkie spektakle, które stały się wydarzeniami ogólnopolskimi: „Tannhäuser”, „Don Carlos”, a przede wszystkim „Carmina Burana”. Wszystko w sytuacji „zwijania” środków finansowych. Kiedy Serafin obejmował Operę – dysponowała ona 400 etatami. W bieżącym roku budżet Opery Śląskiej wyniósł 12,5 miliona złotych. Jeszcze kilka lat temu było to 15-17 milionów. – Kiedyś stać nas było na przygotowanie 4-5 premier w sezonie, teraz zaledwie na dwie premiery – mówi Tadeusz Serafin – Ale może to ma jakąś dobrą stronę – żartuje dyrektor. – Jak się robi 5 premier, to jedna może być słabsza i „ujdzie to w tłumie”. Przy jednej duże premierze w roku – musi ona być wydarzeniem, inaczej człowieka chcieliby zabić.

Wbrew nazwisku – Serafin nie jest tylko aniołem. Raz po raz pojawiały się informacje o jego konfliktach z solistami. Czasami po latach – jak z Aleksanderem Teligą – dyrektor na nowo dochodził do zgody. Ostatnie plotki z teatru brzmiały: Ochman ze Świtałą się obrazili. O konflikcie dyrektora z zakładową „Solidarnością” można by napisać niekończącą się historię. Byłyby w niej nawet takie rozdziały, jak doniesienia związków zawodowych do organu założycielskiego oraz do prokuratury. – Jestem człowiekiem kompromisu – mówi Tadeusz Serafin. – Gdybym nie miał wsparcia większości zespołu, odszedłbym z teatru. Ale ludzie dają mi odczuć, że chociaż ciągnę ten wózek pod górę – to ciągnę w dobrym kierunku. A konflikt ze związkiem zawodowym? Jeżeli w google wpisze się „Tadeusz Serafin” – internetowa wyszukiwarka odsyła także do hasła „Tadeusz Serafin nepotyzm”. Dopiero potem „Tadeusz Serafin dyrygent”. Zapewne przeciwnicy dyrektora są biegli w... pozycjonowaniu witryn internetowych.  – Zarządzając tak dużą instytucją, trudno dogodzić każdemu – kontynuuje Tadeusz Serafin. – Są chwile, kiedy muszę sobie przypomnieć, że jestem zodiakalnym Baranem, czyli mam naturę wojownika. W młodości przez trzy lata uprawiałem judo w katowickim Pałacu Młodzieży. To nauczyło mnie twardości charakteru.

Tadeusz Serafin zastrzega, że nie chce się chwalić, woli żeby pisać o sukcesach całej Opery. I wylicza je, akcentując wyjazdy zagraniczne. – Graliśmy w największych salach Berlina, w Filharmonii Berlińskiej i Monachijskiej, a tam się nie wpuszcza byle kogo, tylko najlepszych – wylicza szef bytomskiego teatru. – Do tego setki występów na Zachodzie Europy. W latach 90. niejako torowaliśmy drogę Polski do Unii Europejskiej.

Operę Śląską czeka jeszcze jedna wielka inwestycja: przebudowa sceny i zascenia. Przetarg ma się odbyć w przyszłym roku. To inwestycja obliczana na około 30 milionów złotych. – Dzisiaj buduje się nowe teatry za 400 milionów złotych – mówi Tadeusz Serafin. – Opera Śląska pod względem możliwości technicznych jest chyba najbardziej „zapuszczonym” teatrem operowym w Polsce. A dzisiaj spektakle operowe to wielkie multimedialne widowiska. Widz ogląda takie w telewizji i chce mieć takie u siebie. Nie wystarczy już stojąca w jednym miejscu heroina i trwający w miejscu chór. Scena obrotowa, możliwość poszerzenia przestrzeni scenicznej, nowoczesne oświetlenie to standard.

Tadeusz Serafin nie ukrywa, że chciałby doglądać tej przebudowy. – Nikt nie zna tego teatru, tej sceny tak dobrze jak ja, pracuję tutaj od 40 lat – mówi dyrektor. – Jeżeli w czasie przebudowy „popsuje” się akustykę, to cała reszta niewiele da. Tymczasem w przyszłym roku ma odbyć się konkurs na kolejną kadencję dyrektorską. – Zastanawiam się, czy do niego stanąć – mówi Tadeusz Serafin. Być może w tym „zastanawiam się” jest trochę kokieterii, bo ktoś z naturą Serafina zapewne nie odpuści. Rocznik 1947. Jednak – wciąż pozostaje pełen energii, także życiowej – ma przecież dwoje małych dzieci.  I z pewnością uważa,  jego misja w Operze Śląskiej jeszcze nie zbliża się do końca. W kwietniu ma odbyć się w Bytomiu premiera opery Krzysztofa Pendereckiego „Ubu Król”. To ma być wydarzenie, jakiego w Operze Śląskiej jeszcze nie było.